Proeflezen – wat is dat eigenlijk?
In mijn vorige blogje schreef ik al iets over de schrijfgroep waar ik deel van uitmaak. Naast gezamenlijke schrijfweekenden, een chatgroep over vanalles en nog wat en het op elkaar afkaatsen van verhaalideeën, is er nog iets waar we gezamenlijk aan deelnemen: proeflezen voor elkaar. Wat is er nu zo leuk aan proeflezen? Ik denk dat ik proeflezen wel een van de leukste dingen vind om voor mijn mede schrijfmaatjes te doen. Niet alleen krijg je een direct kijkje in hoe een verhaal ontstaat, je kunt er ook nog invloed op uitoefenen omdat je er vanaf het begin bij betrokken bent. En zeker als het een verhaal is dat gepubliceerd gaat worden is de voorpret ook erg leuk – hoe gaat het boek vallen bij lezers en recensenten, ontdekken ze de verborgen nuances van een verhaal, en ha! jij bent wel mooi de eerste die het al gelezen heeft 🙂 En als kers op het toetje word je soms ook nog eens genoemd in het nawoord en krijg je meestal een van de eerste boeken getekend en al in je boekenkast. Naast al deze leuke dingen is (proef)lezen ook nog eens heel erg nuttig. Een beroemde quote van Stephen King zegt niet voor niets If you want to be a writer, you must do two things above all others: read a lot and write a lot. Ik denk dat je wat dat betreft met proeflezen het beste van beide werelden treft. Het is lezen, maar wel lezen met aandacht voor hoe hetgeen je leest geschreven is. En daar leer je zelf gewoon ook heel veel van: hoe heeft je schrijfmaatje het verhaal uit de klei getrokken? Doet de auteur dingen heel anders – en misschien wel beter – dan jij? En door er met elkaar over te spreken verdiep je je steeds meer in hoe verhalen of romans opgebouwd worden, wat stijlfiguren zijn, welke dingen wel werken of juist niet, of er clichés zijn die je beter niet kunt gebruiken en of een gezichtspunt misschien wel of juist niet werkt. Door proef te lezen, word ik zelf geleidelijk aan een betere schrijver. Is proeflezen altijd hetzelfde? Nee. Het hangt er een beetje vanaf op welk moment je bij het proces betrokken wordt. Er kunnen verschillende fases zijn in het ontstaan van een boek of verhaal. Sommige auteurs maken helemaal geen gebruik van proeflezers (al zou ik dat wel ten zeerste aanraden – je wordt op een gegeven moment toch blind voor je eigen tekst en het is fijn om een frisse blik te hebben op je verhaal), sommigen doen maar 1 proefleesronde, anderen doen er meerdere. Ruwweg onderscheiden we binnen onze schrijfgroep alpha en bètalezers. Alphalezers komen als allereerste lezers om de hoek kijken, als het boek nog heel vers en ruw is, en in het eerste beginstadium. Zoals we vaak tegen elkaar zeggen, de poepversie 😀 Je kijkt als lezer vooral naar de grote dingen: klopt het verhaal, zitten er geen grote plotgaten? Is de uitwerking van de personages consistent, loopt de spanningsboog van het boek lekker en vooral, is het een goed/leuk/spannend verhaal? Doet het verhaal wat het moet doen? Daar kun je allemaal feedback op geven waar de schrijver vervolgens weer mee door kan. Na zo’n lees- en editronde komt er vaak nog een tweede ronde. De bètalezers zijn vaak weer andere lezers dan de alphalezers, dus je opgepoetste verhaal krijgt dan nog een keer feedback met een frisse blik. Poets je daarna je verhaal op met deze tweede feedbackronde, dan heb je meestal wel een manuscript dat je naar je uitgeverij kunt sturen. En dan? En dan ga je er nog een keer (of meerdere keren, meestal haha) overheen met je editor. En vaak peutert die het hele verhaal nog eens op detailpunten uit elkaar. Als auteur ga je zo vaak over je manuscript heen dat je het misschien wel spuugzat bent. Maar je verhaal wordt er zoveel beter door! Dus, editrondes, daarna woordredactie (alle grammaticale en spelfoutjes er uit, gekke zinsconstructies herstellen, passief taalgebruik, synoniemen, stopwoordjes, noem maar op!) plus een zetproef (alle puntjes op de i en streepjes door de t) voordat een boek naar de drukker gaat 🙂 Wat heb ik proefgelezen? Van alles! Van korte verhalen die we inzenden naar verhalenwedstrijden, tot eerste, tweede en misschien wel derde versies in manuscripten van mijn schrijfmaatjes. Zo heb ik bijvoorbeeld zowel “De Prijs van Water” als het daaropvolgende deel in de Paraiso serie van Kelly alpha proefgelezen (en dat tweede deel is vervolgens gesplitst, mede op aanraden van proeflezers). In Kelly’s Lentagon serie heb ik verschillende delen beta proefgelezen. En ook het tweede boek van een ander schrijfmaatje – ik blijf bewust even vaag, want geen idee of ik daar dingen mag verklappen – heb ik beta proefgelezen (en wow, dat wordt een fantastisch boek!). Ook help ik graag mee met zetproeven. De nieuwste bundel van Kelly, Zwanenzang, heb ik grotendeels doorgewerkt vlak voordat die naar de drukker ging. Wat wel heel bijzonder was, is dat daar ook een samenwerking van ons twee in staat, zo tof! Dus, als je die wil lezen, dan kan dat nu! Zie de webshop van Zilverspoor – waar overigens ook de andere series op staan. Het laatste boek dat ik heb proefgelezen, is Onrust, de collaboratie van Brenda Hingstman en Kelly die zojuist bij uitgeverij Quasis is verschenen. Het boek is een onderdeel van de Zwijgende Aarde serie, een super tof initiatief van Quasis dat uit verschillende sci-fi novelles bestaat in hetzelfde universum in onze nabije toekomst. Ik ben heel benieuwd, want het einde zoals het in het uiteindelijke boek staat, is anders dan ik het gelezen heb. Die staat dus hoog op mijn “To Be Read” lijst. Nieuwsgierig? Je kunt het boek hier voorbestellen, en mogelijk krijg je dan ook nog een gesigneerd exemplaar, want Kelly en Brenda hebben hun handen zowat lamgeschreven 🙂
Halverwege 2023 – terugblik
Dus dan hijs je een blog de lucht in, en duurt het een half jaar voor je daadwerkelijk weer iets er op plaatst. Ik heb een goed excuus, echt! Ik heb een fantastische nieuwe baan, maar die is wel een beetje druk 😉 Het kostte me behoorlijk wat tijd om een nieuwe routine op te bouwen en daadwerkelijk tijd vrij te maken om me weer – in alle opzichten – met schrijven bezig te gaan houden. Maar hier ben ik dan weer 😉 Januari t/m April Eind februari had onze schrijfgroep een gezamenlijk schrijfweekend gepland in Alkmaar. Dit zijn zulke heerlijke weekenden waarbij we tot laat in de avond met elkaar doorpraten over alles wat iedereen aan het doen is, waarin we gezamenlijk verhaal ideeën genereren en vaak ook hele stukken besteden aan het schrijven zelf. Ook dit keer deden we dat, en ik kwam hier vandaan met plots voor een tweetal Waterloper verhalen. Het voornemen was om die zo snel mogelijk te gaan schrijven, maar zoals altijd heeft mijn brein een duidelijke deadline nodig om echt tot productie te komen. Ik klooide dus wel wat aan verhalen, maar echt grote voortgang was er nog niet. Wel plande ik een hele gezellige wandeling met Roos, het grote brein achter Waterloper. We wonen niet zo heel ver bij elkaar vandaan, en het werd wel eens tijd om eens uitgebreid met elkaar te praten. Ook spendeerde ik een deel van maart met het proeflezen van het allernieuwste boek van Kelly – het vervolg op De Prijs van Water. April is voor mij altijd een vervelende maand. Een maand van ziekenhuisbezoeken en uitslagen, zenuwslopend dus. Gelukkig was ook dit keer alles weer goed, maar dit soort dingen zetten wel een enorme rem op je creatieve productie. Voeg daarbij het feit dat mijn man 50 werd (en dat was dan weer wel heel leuk!) dus de rest van de maand ging op aan (het organiseren van) feestjes! Mei Mei! Mei is traditiegetrouw de maand waarin het echt moet gaan gebeuren voor Waterloper en ook dit keer was dat weer het geval. Van de plannen om collabs te schrijven kwam helaas niets dit keer, omdat ik met mijn solo verhaal een behoorlijke modderworsteling aan de hand had. Vorm, inhoud, tone of voice, plot, uiteindelijk kreeg het gelukkig wel vorm, maar experimenteren kost gewoon tijd en dat heb ik geweten. Uiteindelijk heb ik zelfs twee verhalen ingestuurd. Meer kan ik er niet over vertellen, want de jury buigt zich op dit moment over de verhalen, en ik wil echt voorkomen dat er een diskwalificatie volgt vanwege herkenning 😉 Daarnaast ben ik serieus begonnen aan het editen van Dans. Kelly las de eerste alpha versie en had zeer waardevolle feedback, die ik op dit moment aan het verwerken ben. Ik had het niet verwacht, maar ik heb echt enorm plezier in het editen! Peuteren aan vorm, dialoog, personages – het zo mooi maken als ik kan. Het is heel bevredigend als je ziet hoe het verhaal vervolgens vorm krijgt en veel beter gaat lopen. Het ontbreken van een deadline helpt daarin ook mee (en soms tegen haha, want de urgentie is er niet), omdat ik niet het gevoel heb dat ik tegen de klok in moet editen. Nu de spanning rondom een nieuwe baan wat is gezakt, en ik mijn weekenden goed op orde heb gekregen, heb ik ineens ook veel meer creatieve ruimte in mijn brein merk ik. Wat heerlijk! Juni / juli – spannende tijden! In juni trok ik de stoute schoenen aan en benaderde ik Zilverspoor niet alleen over Dans, maar ook over een mogelijke verhalenbundel. Gevolg? Die laatste ben ik nu óók in elkaar aan het klussen! Ik denk dat 2024 een super leuk jaar wordt wat schrijven betreft 😉 Het heeft even geduurd, maar goed, wat in het vat zit verzuurt niet he? Inmiddels is de schrijfgroep net terug van nog een weekend schrijven, ditmaal in een huisje op een Landal park. Hier kwam ik vandaan met een goede volgorde van verhalen voor de bundel, en een heleboel energie om in mijn schrijven te steken. Kelly had daarnaast een aantal leuke challenges bedacht om de creatieve juices ter plekke te laten vloeien en hoewel ik dat altijd een beetje eng vind, resulteerde het wel in nog meer plot ideeën en zelfs een heus stukje fanfiction in de wereld van Paraiso. Kortom, het gaat best lekker met schrijven. As we speak wachten we op de uitslag van Edge Zero (voor mij 1 verhaal door, 1 verhaal niet), heb ik net een afwijzing voor Ganymedes gekregen (it’s ok) en zit ik te broeden op een Harland verhaal. Een nieuw schrijfweekend staat ook al weer in de planning. Ik ben tevreden.