In mijn vorige blogje schreef ik al iets over de schrijfgroep waar ik deel van uitmaak. Naast gezamenlijke schrijfweekenden, een chatgroep over vanalles en nog wat en het op elkaar afkaatsen van verhaalideeën, is er nog iets waar we gezamenlijk aan deelnemen: proeflezen voor elkaar.

Wat is er nu zo leuk aan proeflezen?

Ik denk dat ik proeflezen wel een van de leukste dingen vind om voor mijn mede schrijfmaatjes te doen. Niet alleen krijg je een direct kijkje in hoe een verhaal ontstaat, je kunt er ook nog invloed op uitoefenen omdat je er vanaf het begin bij betrokken bent. En zeker als het een verhaal is dat gepubliceerd gaat worden is de voorpret ook erg leuk – hoe gaat het boek vallen bij lezers en recensenten, ontdekken ze de verborgen nuances van een verhaal, en ha! jij bent wel mooi de eerste die het al gelezen heeft 🙂

En als kers op het toetje word je soms ook nog eens genoemd in het nawoord en krijg je meestal een van de eerste boeken getekend en al in je boekenkast.

Naast al deze leuke dingen is (proef)lezen ook nog eens heel erg nuttig. Een beroemde quote van Stephen King zegt niet voor niets

If you want to be a writer, you must do two things above all others: read a lot and write a lot.

Ik denk dat je wat dat betreft met proeflezen het beste van beide werelden treft. Het is lezen, maar wel lezen met aandacht voor hoe hetgeen je leest geschreven is. En daar leer je zelf gewoon ook heel veel van: hoe heeft je schrijfmaatje het verhaal uit de klei getrokken? Doet de auteur dingen heel anders – en misschien wel beter – dan jij?

En door er met elkaar over te spreken verdiep je je steeds meer in hoe verhalen of romans opgebouwd worden, wat stijlfiguren zijn, welke dingen wel werken of juist niet, of er clichés zijn die je beter niet kunt gebruiken en of een gezichtspunt misschien wel of juist niet werkt. Door proef te lezen, word ik zelf geleidelijk aan een betere schrijver.

Is proeflezen altijd hetzelfde?

Nee. Het hangt er een beetje vanaf op welk moment je bij het proces betrokken wordt. Er kunnen verschillende fases zijn in het ontstaan van een boek of verhaal. Sommige auteurs maken helemaal geen gebruik van proeflezers (al zou ik dat wel ten zeerste aanraden – je wordt op een gegeven moment toch blind voor je eigen tekst en het is fijn om een frisse blik te hebben op je verhaal), sommigen doen maar 1 proefleesronde, anderen doen er meerdere.

Ruwweg onderscheiden we binnen onze schrijfgroep alpha en bètalezers. Alphalezers komen als allereerste lezers om de hoek kijken, als het boek nog heel vers en ruw is, en in het eerste beginstadium. Zoals we vaak tegen elkaar zeggen, de poepversie 😀
Je kijkt als lezer vooral naar de grote dingen: klopt het verhaal, zitten er geen grote plotgaten? Is de uitwerking van de personages consistent, loopt de spanningsboog van het boek lekker en vooral, is het een goed/leuk/spannend verhaal? Doet het verhaal wat het moet doen? Daar kun je allemaal feedback op geven waar de schrijver vervolgens weer mee door kan.

Na zo’n lees- en editronde komt er vaak nog een tweede ronde. De bètalezers zijn vaak weer andere lezers dan de alphalezers, dus je opgepoetste verhaal krijgt dan nog een keer feedback met een frisse blik. Poets je daarna je verhaal op met deze tweede feedbackronde, dan heb je meestal wel een manuscript dat je naar je uitgeverij kunt sturen.

En dan?

En dan ga je er nog een keer (of meerdere keren, meestal haha) overheen met je editor. En vaak peutert die het hele verhaal nog eens op detailpunten uit elkaar. Als auteur ga je zo vaak over je manuscript heen dat je het misschien wel spuugzat bent. Maar je verhaal wordt er zoveel beter door! Dus, editrondes, daarna woordredactie (alle grammaticale en spelfoutjes er uit, gekke zinsconstructies herstellen, passief taalgebruik, synoniemen, stopwoordjes, noem maar op!) plus een zetproef (alle puntjes op de i en streepjes door de t) voordat een boek naar de drukker gaat 🙂

Wat heb ik proefgelezen?

Van alles! Van korte verhalen die we inzenden naar verhalenwedstrijden, tot eerste, tweede en misschien wel derde versies in manuscripten van mijn schrijfmaatjes. Zo heb ik bijvoorbeeld zowel “De Prijs van Water” als het daaropvolgende deel in de Paraiso serie van Kelly alpha proefgelezen (en dat tweede deel is vervolgens gesplitst, mede op aanraden van proeflezers).

In Kelly’s Lentagon serie heb ik verschillende delen beta proefgelezen. En ook het tweede boek van een ander schrijfmaatje – ik blijf  bewust even vaag, want geen idee of ik daar dingen mag verklappen – heb ik beta proefgelezen (en wow, dat wordt een fantastisch boek!).

Ook help ik graag mee met zetproeven. De nieuwste bundel van Kelly, Zwanenzang, heb ik grotendeels doorgewerkt vlak voordat die naar de drukker ging. Wat wel heel bijzonder was, is dat daar ook een samenwerking van ons twee in staat, zo tof! Dus, als je die wil lezen, dan kan dat nu! Zie de webshop van Zilverspoor – waar overigens ook de andere series op staan.

Het laatste boek dat ik heb proefgelezen, is Onrust, de collaboratie van Brenda Hingstman en Kelly die zojuist bij uitgeverij Quasis is verschenen. Het boek is een onderdeel van de Zwijgende Aarde serie, een super tof initiatief van Quasis dat uit verschillende sci-fi novelles bestaat in hetzelfde universum in onze nabije toekomst. Ik ben heel benieuwd, want het einde zoals het in het uiteindelijke boek staat, is anders dan ik het gelezen heb. Die staat dus hoog op mijn “To Be Read” lijst.

Nieuwsgierig? Je kunt het boek hier voorbestellen, en mogelijk krijg je dan ook nog een gesigneerd exemplaar, want Kelly en Brenda hebben hun handen zowat lamgeschreven 🙂